สังขาร 3²

[120]
สังขาร 3² (สภาพที่ปรุงแต่ง, ธรรมมีเจตนาเป็นประธานอันปรุงแต่งการกระทำ, สัญเจตนา หรือเจตนาที่แต่งกรรม — Saṅkhāra: formation; determination; volition)

1. กายสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งการกระทำทางกาย ได้แก่ กายสัญเจตนา คือ ความจงใจทางกาย — Kāya-saṅkhāra: bodily formation; bodily volition)
2. วจีสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งการกระทำทางวาจา ได้แก่ วจีสัญเจตนา คือ ความจงใจทางวาจา — Vacī-saṅkhāra: verbal formation; verbal volition)
3. จิตตสังขาร หรือ มโนสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งการกระทำทางใจ ได้แก่ มโนสัญเจตนา คือ ความจงใจทางใจ — Citta-saṅkhāra: mental formation; mental volition)

สังขาร 3 ในหมวดนี้ ได้ในความหมายของคำว่า สังขาร ในปฏิจจสมุปบาท.

ดู [129] อภิสังขาร 3; ดู [185] สังขาร 4 ด้วย.

ม.มู.12/127/99; ม.ม.13/88/83; สํ.นิ.16/16/4; อภิ.วิ.35/257/181.
M.I.54; 390; S.II.4; Vbh.135.

หมวดธรรม: ติกะ — หมวด 3 — Groups of Three (including related groups)

ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)