สังขาร 3¹

[119]
สังขาร 3¹ (สภาพที่ปรุงแต่ง — Saṅkhāra: formation; determination; function)

1. กายสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งกาย ได้แก่ อัสสาสะ ปัสสาสะ คือ ลมหายใจเข้าออก — Kāya-saṅkhāra: bodily formation; bodily function)
2. วจีสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งวาจา ได้แก่ วิตกและวิจาร — Vacī-saṅkhāra: verbal formation; verbal function)
3. จิตตสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งใจ ได้แก่ สัญญาและเวทนา — Citta-saṅkhāra: mental formation; mental function)

สังขาร 3 ในหมวดนี้ มักมาในเรื่องที่เกี่ยวกับสัญญาเวทยิตนิโรธ ว่าผู้เข้านิโรธสมาบัตินี้ วจีสังขาร กายสังขาร และจิตตสังขาร ดับไปตามลำดับ.

ม.มู.12/509/550; สํ.สฬ.18/561/361.
M.I.301; S.IV.293.

หมวดธรรม: ติกะ — หมวด 3 — Groups of Three (including related groups)

ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)