อัตถะ หรือ อรรถ 3¹ (ประโยชน์, ผลที่มุ่งหมาย, จุดหมาย, ความหมาย — Attha: benefit; advantage; welfare; aim; goal; meaning)
- ทิฏฐธัมมิกัตถะ (ประโยชน์ปัจจุบัน, ประโยชน์ในโลกนี้, ประโยชน์ขั้นต้น — Diṭṭhadhammikattha: benefits obtainable here and now; the good to be won in this life; temporal welfare)
- สัมปรายิกัตถะ (ประโยชน์เบื้องหน้า, ประโยชน์ในภพหน้า, ประโยชน์ขั้นสูงขึ้นไป — Samparāyikattha: the good to be won in the life to come; spiritual welfare)
- ปรมัตถะ (ประโยชน์สูงสุด, จุดหมายสูงสุด คือ พระนิพพาน — Paramattha: the highest good; final goal, i.e. Nibbāna)
อัตถะ 3 หมวดนี้ ในพระสูตรทั่วไปมักแสดงเฉพาะข้อ 1 และข้อ 2 โดยให้ข้อ 2 มีความหมายครอบคลุมถึงข้อ 3 ด้วย (เช่น ขุ.อิติ.25/201/242; อธิบายใน อิติ.อ.92) บางแห่งก็กล่าวถึงปรมัตถะไว้ต่างหากโดยเฉพาะ (เช่น ขุ.สุ.25/296/338; 313/366; ขุ.อป.33/165/343)
ดู [144] ทิฏฐธัมมิกัตถสังวัตตนิกธรรม 4, [191] สัมปรายิกัตถสังวัตตนิกธรรม 4 ด้วย.
ดู [144] ทิฏฐธัมมิกัตถสังวัตตนิกธรรม 4, [191] สัมปรายิกัตถสังวัตตนิกธรรม 4 ด้วย.
ขุ.ม.29/292/205; 320/217; 727/432; ขุ.จู.30/673/333.
Nd¹169, 178, 357; Nd²26.
หมวดธรรม: ติกะ — หมวด 3 — Groups of Three (including related groups)
ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)
