นิพพาน 2 (สภาพที่ดับกิเลสและกองทุกข์แล้ว, ภาวะที่เป็นสุขสูงสุด เพราะไร้กิเลสไร้ทุกข์ เป็นอิสรภาพสมบูรณ์ — Nibbāna: Nirvāṇa; Nibbāna)
- สอุปาทิเสสนิพพาน (นิพพานยังมีอุปาทิเหลือ — Saupādisesa-nibbāna: Nibbāna with the substratum of life remaining)
- อนุปาทิเสสนิพพาน (นิพพานไม่มีอุปาทิเหลือ — Anupādisesa-nibbāna: Nibbāna without any substratum of life remaining)
- = ดับกิเลส ยังมีเบญจขันธ์เหลือ (= กิเลสปรินิพพาน — Kilesa-parinibbāna: extinction of the defilements)
- = ดับกิเลส ไม่มีเบญจขันธ์เหลือ (= ขันธปรินิพพาน — Khandha-parinibbāna: extinction of the Aggregates)
หรือ
- = นิพพานของพระอรหันต์ผู้ยังเสวยอารมณ์ที่น่าชอบใจและไม่น่าชอบใจทางอินทรีย์ 5 รับรู้สุขทุกข์อยู่
- = นิพพานของพระอรหันต์ผู้ระงับการเสวยอารมณ์ทั้งปวงแล้ว
It.38.
อีกนัยหนึ่งกล่าวถึงบุคคลว่า
- สอุปาทิเสสบุคคล = พระเสขะ
- อนุปาทิเสสบุคคล = พระอเสขะ
A.IV.379.
หมวดธรรม: ทุกะ — หมวด 2 — Groups of Two (including related groups)
ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)
