ภูมิ 4

[162]
ภูมิ 4 (ชั้นแห่งจิต, ระดับจิตใจ, ระดับชีวิต — Bhūmi: planes of consciousness; planes of existence; degrees of spiritual development)

1. กามาวจรภูมิ (ชั้นที่ท่องเที่ยวอยู่ในกาม, ระดับจิตใจที่ยังปรารภกามเป็นอารมณ์ คือยังเกี่ยวข้องกับกามคุณ, ระดับจิตใจของสัตว์ในกามภพทั้ง 11 ชั้น — Kāmāvacara-bhūmi: Sensuous Plane)
2. รูปาวจรภูมิ (ชั้นที่ท่องเที่ยวอยู่ในรูป, ระดับจิตใจที่ปรารภรูปธรรมเป็นอารมณ์, ระดับจิตใจของท่านผู้ได้ฌานหรือผู้อยู่ในรูปภพทั้ง 16 ชั้น — Rūpāvacara-bhūmi: form-plane)
3. อรูปาวจรภูมิ (ชั้นที่ท่องเที่ยวอยู่ในอรูป, ระดับจิตใจที่ปรารภอรูปธรรมเป็นอารมณ์, ระดับจิตใจของท่านผู้ได้อรูปฌาน หรือผู้อยู่ในอรูปภพทั้ง 4 ชั้น — Arūpāvacara-bhūmi: Formless Plane)
4. โลกุตตรภูมิ (ชั้นที่พ้นจากโลก, ระดับแห่งโลกุตตรธรรม, ระดับจิตใจของพระอริยเจ้าอันพ้นแล้วจากโลกียภูมิ 3 ข้างต้น — Lokuttara-bhūmi: supramundane plane) ข้อนี้ในบาลีที่มาเรียกว่า อปริยาปันนภูมิ (ขั้นที่ไม่นับเนื่องในวัฏฏะ, ระดับที่ไม่ถูกจำกัด — unbelonging or unlimited plane)

ดู [98] ภพ 3 และ [351] ภูมิ 4 หรือ 31 ด้วย.

ขุ.ปฏิ.31/171/122.

Ps.I.83.

หมวดธรรม: จตุกกะ — หมวด 4 — Groups of Four (including related groups)

ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)