ปัจจัย 4

[159]
ปัจจัย 4 (สิ่งค้ำจุนชีวิต, สิ่งจำเป็นเบื้องต้นของชีวิต, สิ่งที่ต้องอาศัยเลี้ยงอัตภาพ — Paccaya: the four necessities of life; requisites)

1. จีวร (ผ้านุ่งห่ม — Cīvara: robes; clothing)
2. บิณฑบาต (อาหาร — Piṇḍapāta: almsfood; food)
3. เสนาสนะ (ที่อยู่อาศัย, ที่นั่งที่นอน — Senāsana: lodging)
4. คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร หรือ เภสัช (ยาและอุปกรณ์รักษาโรค — Bhesajja: medicine; medical equipment)

สี่อย่างนี้ สำหรับภิกษุ จำกัดเข้าอีกเรียกว่า นิสสัย 4 แปลว่า เครื่องอาศัยของบรรพชิต (ยาและอุปกรณ์รักษาโรค — Nissaya: resources; means of support on which the monastic life depends)

1. ปิณฑิยาโลปโภชนะ ((โภชนะคือคำข้าวที่ได้มาด้วยกำลังปลีแข้ง — Piṇḍiyālopa-bhojana: almsfood of scraps; food obtained by going on the alms-gathering)
2. บังสุกุลจีวร (ผ้าที่เขาทิ้งตามกองขยะหรือตามป่าช้า — Paṃsukūlacīvara: discarded cloth taken from the rubbish heap or the charnel ground; rag-robes)
3. รุกขมูลเสนาสนะ (อยู่อาศัยโคนไม้ — Rukkhamūlasenāsana: dwelling at the foot of a tree)
4. ปูติมุตตเภสัช (ยาน้ำมูตรเน่า — Pūtimuttabhesajja: medicines pickled in stale urine: ammonia as a medicine)

ส่วนที่อนุญาตนอกเหนือจากนี้เป็น อดิเรกลาภ (extra acquisitions; extra allowance).

วินย.4/87/106.

Vin.I.58.

หมวดธรรม: จตุกกะ — หมวด 4 — Groups of Four (including related groups)

ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)